Czy znacie kogoś, kto w ramach swojej pracy dowiedział się o naruszaniu prawa? Na przykład kogoś, kto wie, że przetarg, w którym startowała jego firma był ustawiony? Albo kogoś, kto nie raz widział, jak jego pracodawca nie przestrzega przepisów o ochronie danych osobowych?
Założymy się, że większość osób co najmniej słyszała o tego typu praktykach, które niestety nigdy nie ujrzały światła dziennego, przede wszystkim ze względu na obawę o utratę pracy lub inne szykany. Z tego, jak bardzo ważna jest rola przeciętnego obywatela w walce z przedsiębiorstwami łamiącymi prawo, doskonale zdaje sobie sprawę Parlament Europejski, który niedawno przyjął nowe przepisy dotyczące ochrony sygnalistów w całej UE.
Na wstępie warto wyjaśnić, kogo swoją ochroną objąć mają nowe przepisy, czyli kim są sygnaliści. Zgodnie z powszechnym rozumieniem tego sformułowania, dotyczy ono tych osób, które w ramach swojej działalności zawodowej pozyskają oraz ujawnią informacje o nielegalnych lub szkodliwych działaniach. W przygotowanych uregulowaniach Parlament Europejski wymienia wiele dziedzin unijnego prawa, których przepisy dotyczą. Są to między innymi zamówienia publiczne, usługi finansowe, pranie brudnych pieniędzy, bezpieczeństwo produktów i transport, bezpieczeństwo jądrowe, zdrowie publiczne, ochrona konsumentów oraz ochrona danych osobowych. Tym samym sygnalistom może stać się niemal każdy z nas, a wprowadzona ochrona może korzystnie wpłynąć na przestrzeganie praw przysługujących unijnym obywatelom.
Przypisy zapewniające lepszą ochronę osobom ujawniającym informacje o nielegalnych działaniach zostały przyjęte przytłaczająca większością eurodeputowanych. Za ich uchwaleniem opowiedziało się aż 591 osób, przy jedynie 29 głosach przeciw i 33 wstrzymujących się. Warto dodać, że regulacja była już wcześniej nieformalnie uzgodniona z ministrami UE, a wprowadzona na jej mocy obowiązki mają działać na obszarze całej Unii Europejskiej.
Jeśli szczegółowo zapoznamy się z kolejnymi wprowadzonymi przepisami, możemy dostrzec, że pełniejsza ochrona sygnalistów koncentruje się na dwóch podstawowych aspektach – kanałach informacji oraz ochronie przed odwetem.
W zakresie kanałów pozyskiwania informacji o naruszeniach, Parlament Europejski udostępnia sygnalistom kilka możliwości, z których korzystać mogą w zależności od własnej sytuacji. Konkretne osoby będą więc mogły zgłaszać problem łamania prawa zarówno wewnętrznie zainteresowanemu podmiotowi, jak i bezpośrednio właściwym organom krajowym albo odpowiednim instytucjom, organom, urzędom i agencjom UE. Tym samym, jeśli sygnalista obawia się braku reakcji ze strony przełożonego lub boi się, że przekazane informacje zostaną wykorzystane przeciwko niemu, zyskuje on prawo do ominięcia tego podmiotu i zwrócenia się bezpośrednio do krajowych lub europejskich organów. Co więcej, jeśli poinformowany podmiot w oparciu o wstępne zgłoszenie nie podejmie odpowiednich działań, albo osoba zgłaszająca uważa, że istnieje bezpośrednie zagrożenie dla interesu publicznego lub ryzyko odwetu, sygnalista będzie nadal chroniony, jeżeli zdecyduje się ujawnić informacje publicznie.
Jeśli zaś chodzi o ochronę przed odwetem, to przede wszystkim przepisy zakazują tego typu praktyk oraz wprowadzają zabezpieczenia, których celem jest zapobieganie zawieszeniu, zdegradowaniu i zastraszeniu osoby zgłaszającej przypadki nieprawidłowości, a także stosowaniu innych praktyk mających charakter odwetu. Ten swoisty parasol ochronny obejmuje swoim zasięgiem nie tylko samych sygnalistów, ale także osoby im pomagające, w tym współpracowników i krewnych. Co więcej, Parlament Europejski nałożył na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia informatorom dostępu do wyczerpujących i niezależnych informacji oraz porad dotyczących wszystkich pozostających w ich zasięgu procedur i środków zaradczych. Sygnaliści mają także prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy prawnej, a w trakcie postępowania sądowego także do wsparcia finansowego i psychologicznego.
Publikacja współfinansowana ze środków UE.
Używamy cookies